Nederlandse economie blijft hard groeien

Voor de Nederlandse economie in 2018 verwachten wij een groei van 2,9%. Deze groei komt in toenemende mate uit het binnenland, doordat consumenten flink meer blijven besteden en bedrijven meer investeren. Daarnaast voorziet het regeerakkoord in 2018 in extra overheidsuitgaven aan onder meer onderwijs, onderzoek & ontwikkeling, infrastructuur, openbaar bestuur en defensie. Dit geeft een extra impuls aan de economie. Wel leidt dit tot verslechtering van de overheidsfinanciën. De uitvoer groeit in 2018 iets minder hard dan de invoer. De invoer stijgt sterker door grotere binnenlandse vraag en de beperking van de gasproductie, maar blijft in omvang veel kleiner dan de export.

Ondanks de goede economische vooruitzichten leeft bij consumenten de angst dat er zeepbellen in de economie ontstaan. Uit de ING Vraag van Vandaag blijkt dat de helft van de ondervraagden de huidige economische groei zou typeren als zeepbelvorming. Bijna driekwart ziet een zeepbel op de aandelenmarkten en 71% ziet dat op de woningmarkt. Hoewel de Grote Recessie historisch gezien van uitzonderlijke omvang en impact was, verwacht 41% dat de gevolgen van een volgende crisis ernstiger zullen zijn.

“Al met al gaat het economisch goed in Nederland”, zegt Marieke Blom, hoofdeconoom van ING Nederland. “Die constatering wordt echter vaak omgezet in de vraag: ‘hoelang gaat het nog goed’? Zowel consumenten als bedrijven zijn een beetje getraumatiseerd door de lange crisis die we achter de rug hebben. Die angst is begrijpelijk, maar de groei is breed gedragen en er is nog geen sprake van oververhitting. Sterker nog, ik zie een normalisatie van de brede economie. De groei heeft solide fundamenten. Dat betekent dat we nog een aantal jaren door kunnen groeien.”

“Er zijn uiteraard genoeg onzekere factoren, met name in het buitenland. Een stevige correctie op de financiële markten, onrust in Europa door de Italiaanse verkiezingen of geopolitieke onzekerheid kunnen roet in het eten gooien,” aldus Blom. “De binnenlandse groei is echter gedegen en veruit het meest bepalend voor onze economische omstandigheden. Maar we zijn de afgelopen crisisjaren verleerd te geloven in groei. Het gaat nu om investeren en mensen aannemen. Er wordt de komende tijd gevochten om goede mensen in de bouw, de IT, de industrie, horeca en zorg. Die sectoren ontkomen op termijn niet aan loonstijging.”

De werkloosheid is al onder het langjarig gemiddelde gedoken, maar blijft flink dalen naar 3,9% in 2018. Steeds meer mensen die werk zochten of niet meer actief op zoek waren vinden nu toch een baan. Zzp-ers gaan weer meer declarabele uren werken. Door de aanhoudende groei zijn ook de eerste tekenen van krapte op de arbeidsmarkt te zien. Een op de zes bedrijven ervaart inmiddels een tekort aan personeel en dat loopt snel op. In de ICT-sector was dit al langer een probleem en geeft zelfs 39% van de ondernemers een tekort aan arbeidskrachten te hebben. Ook in de industrie heeft bijna 20% van de ondernemers hiermee te maken, terwijl dat eind 2016 nog maar 7% was. Vergelijkbare cijfers zien we in de bouw en horeca.

Blom: “Het is belangrijk dat bedrijven hun productiviteit verhogen door zowel te investeren in mensen als in technologie. Bedrijven die dit niet doen dreigen daarmee groeikansen te missen, als de arbeidsmarkt krapper en krapper wordt. Dat zou ook de groei in Nederland schaden, terwijl Nederland nu juist bezig is met een conjuncturele inhaalslag ten opzichte van andere Europese landen.”

Hoewel de krapte snel toeneemt, zit deze nog niet op hetzelfde niveau als 2008. Dit zal zich daarom ook maar geleidelijk vertalen in hogere lonen. De prijsdruk neemt daardoor ook pas op termijn toe. In 2018 blijft in Nederland de inflatie voor consumenten laag en komt uit op 1,5%.

Bijna driekwart van de ondervraagden in de Vraag van Vandaag denkt dat de prijsontwikkeling op de woningmarkt een nieuwe zeepbel is. Blom: “Dat tikje achterdocht is prima te verklaren. We hebben magere jaren achter de rug. Voor een kredietgedreven prijssprong zie ik echter geen bewijs: woningen worden steeds vaker met een deel eigen geld gekocht en de inkomensnormen voor hypotheekverstrekking zijn aangescherpt. Met uitzondering van Amsterdam zie ik eerder een normalisering dan een zeepbel.”

Het aantal transacties op de woningmarkt zal naar verwachting met 224 duizend woningen in 2018 iets lager liggen dan in 2017. Dat komt met name doordat Randstedelijke woningmarkten ‘droogkoken’ door gebrek aan aanbod. De fundamentele factoren voor de woningmarkt blijven goed. De betaalbaarheid zal het komende jaar licht verslechteren, maar nog altijd veel beter zijn dan in de periode 2006-2008. Het aantal nieuwbouwwoningen dat gereed komt neemt wel toe maar is niet opgewassen tegen de huishoudensgroei. Huizenprijzen zullen in 2018 met gemiddeld 6% stijgen. Daarmee komt de gemiddelde huizenprijs terug op pre-crisis niveau, maar gecorrigeerd voor inflatie is dat in 2018 nog lang niet het geval. Amsterdam is daarop een grote uitzondering.  Lees hier onze uitgebreidere visie op de woningmarkt in 2018.

De breed gedragen groei zorgt ervoor dat in 2018 in alle sectoren de volumes toenemen. Exporterende bedrijven zoals de groothandelaren en transporteurs gaan wederom stevige groeicijfers schrijven. Grote delen van de Nederlandse industrie gaat het voor de wind. Solide groei in de eurozone gaat gepaard met toenemende investeringen, waar vooral de technologische industrie sterk van profiteert. De hoogste groeicijfers zien we in de bouw, zakelijke dienstverlening en zorg.

De bouw laat volgend jaar wederom een bovengemiddeld groeicijfer zien. Het aantal nieuwbouwwoningen blijft toenemen. Door de toegenomen vraag nam in 2017 voor het eerst sinds 2008 de kostprijs voor het bouwen van een huis weer toe. Toeleveranciers zoals zzp-ers kunnen hun prijzen verhogen, terwijl grotere bouwbedrijven soms nog vast zitten aan contracten met lage prijzen. Daarbij is er meer vraag naar nieuwe bedrijfsgebouwendoordat ondernemingen uit hun jas groeien. De overheid heeft in het regeerakkoord geld naar voren gehaald voor investeringen in infra en er staan enkele nieuwe projecten op de rol die waarschijnlijk in 2018 van start gaan.

Ook in de zakelijke dienstverlening is wederom hoge groei te vinden. De softwaresector is daarbij een groeisector, gedreven door de digitalisering van onze economie. Bedrijfssoftware biedt oplossingen voor bijvoorbeeld data-analyse en het delen van informatie. Ook de dienstverlening voor cybersecurity groeit daarbij sterk. De flexbranche groeit nog altijd bovengemiddeld. De stevig doorgroeiende economie zorgt vooral voor extra vraag naar technisch en industrieel flexibel personeel.

De zorg begint na jaren van lage groei ook weer aan te trekken. Er gaat vooral meer geld naar ouderenzorg. In totaal gaat het in 2018 om ruim 1 miljard euro extra. Daarvan gaat bijna 600 miljoen euro naar verpleeghuizen op basis van het nieuwe kwaliteitskader. Dit moet tot betere zorg leiden door beter opgeleide verpleegkundigen en meer “handen aan het bed”. Er gaat ook meer geld naar wijkverpleging en andere zorg en ondersteuning van ouderen. Al met al verwachten we dat het volume in de zorg met circa 4% toeneemt.

Bij de sectoren met lage groei zitten onder meer de overheid en het onderwijs. Ondanks dat deze bescheiden is vergeleken met andere sectoren is de groei een stuk hoger dan vorig jaar. Dit heeft grotendeels te maken met hogere overheidsuitgaven.